Jan van Til

Weg uit Techno-val

Weg uit Techno-val

Jan van Til

In “Jullie van IT leveren alleen maar technologie…” schetst Leon Dohmen met een paar welgemikte hartenkreten frustratie, bezorgdheid en machteloosheid van hen die, zoals zij het ervaren, het dominante IT-gedoe keer op keer over zich uitgestort krijgen. Vaak ontbreekt het hen niet alleen aan vaardigheden en kennis op het vlak van techniek, maar zeker ook op het vlak van (de eigenaardigheden van) informatie zelf [1].

Klein stapje verder zetten

Als ik zijn artikel goed invoel, neemt Dohmen duidelijk zijn vertrekpunt in IT (techno) waarbij hij de noodzaak voor een ruimere blik – op techniek-voor-personen – aankaart (techno-met-wat-socio). Wat ik me echter afvraag is waarom Dohmen daarbij niet nog even een klein stapje verder zet en personen (socio) ronduit als vertrekpunt neemt. Van Living for Tools overstappen op Tools for Life [2]. Of, zoals Paul Wouters het ooit eens zei: “Techniek dient de mens” [3]. Dan zouden we, denk ik, (in)zien dat het niet de IT is die “steeds meer een integraal onderdeel van organisatieontwikkeling” moet zijn/gaan worden, maar informatie-tot-treffende-actie. Dan zouden we (in)zien dat we niet langer met open ogen en beide voeten in de techno-val moeten trappen – ook niet als we techno bedekken onder een socio-sausje.

Personen

Naar mijn (informatiekundig) idee draait het om personen. Personen komen eerst. Altijd. Geen uitzonderingen. Personen die in tal van gevarieerde en vandaag de dag ook nog eens veelvuldig variërende verbanden leven en werken. Welkom in de volle dynamiek van onze moderne informatie- danwel netwerkmaatschappij! Zo’n levend personenverband [4] kan natuurlijk legio vormen aannemen – elk met eigen karakteristieke dynamiek. Voorbeelden: een (afdeling van een) organisatie, een (bestuur van een) vereniging van eigenaren, een gezin/partnerschap of een in het oerwoud levende stam.

Hulpmiddelen

Vervolgens bedienen personen zich – al sinds mensenheugenis, trouwens – van hulpmiddelen. Dat begon bij wijze van spreken al bij het beestenvel als hulpmiddel om warm te blijven. Zo’n middel ‘werkt’ uiteraard voor zover en voor zolang het personen daad-werkelijk (verder) helpt. En IT (ja, precies, die dominante techno) levert tegenwoordig een gigantisch scala aan technische hulp-middelen – en daar komen de over elkaar heen buitelende ‘vernieuwingen’ nog eens bij.

Informatici

Dan zijn er de IT-ers; de makers van moderne techno hulpmiddelen. IT-ers zijn naar hun aard (anders hadden ze echt wel een ander vak gekozen) door en door technische specialisten met enorme passie voor precisie, ijzeren 0/1-logica en keiharde definities. Niets mis mee. Tijdens hun jarenlange opleiding zijn ze daartoe grondig ‘ingeregeld’. Geschikt gemaakt voor specifiek vak; informatici zijn dan ook heuse vaklui. En middels opleiding zorgvuldig aangemeten vakbril zien informatici bepaalde dingen haarscherp, andere wazig(er) en weer andere (vrijwel) helemaal niet. Elke vakbril schept haar eigen mogelijkheden en, ja, dat ook, beperkingen [5].

Ander vak

Wat verreweg de meeste informatici (dankzij hun grondige opleiding) bijvoorbeeld helemaal niet (meer) zien, is dat (1) wat ze maken (slechts) techno hulpmiddelen zijn en (2) dat het feitelijk helemaal niet om technologie draait. Nee, het draait feitelijk om personen. Het draait om wat die personen in hun gevarieerde en variërende verbanden en omstandigheden met informatie doen en, omgekeerd, wat die informatie met personen doet – woelige wisselwerking dus [6]! Oei. Daar zijn informatici to-taal niet voor opgeleid. Geen wonder – da’s ook een to-taal ander vak! Een vak dat een to-taal andere instelling/vorming van de vakman/-vrouw vereist.

Informatiekunde.

Informatiekunde [7] is dat àndere vak met die àndere vakbril. Informatiekundigen zíen allereerst warmbloedige personen-in-verband met hun alsmaar veranderlijker wordend, zeg maar even, informatie-gedoe inclusief veranderende kaders en structuren [8]. Da’s tot-en-met socio! En dat staat zowat haaks op informatici en hun vak: het leveren van dat complexe scala aan precisie-hulpmiddelen die tezamen een deel van de alsmaar dynamischer informatiebehoeften van personen-in-wisselende-verbanden invullen.

Techno-val.

Nee, laat informatici ajb hun eigen vak blijven doen (naast informatiekundigen)! Dat doen ze immers als geen ander! Personen hebben allereerst dringend de hulp van goed opgeleide informatiekundigen nodig. Wie gaat hen daarvan overtuigen? De IT gaat het ze niet vertellen; techno denkt er zelf wel uit te komen – denkt beide vakbrillen nog altijd tot één scherpe blik te kunnen verenigen. Hopeloos. En zolang personen hun heil ook maar ‘gewoon’ bij IT blijven zoeken… en de enorme beperkingen waar IT naar haar aard mee te kampen heeft [8] niet kunnen/willen zien… zolang gebeurt er niets… en gaan steeds meer personen de vragen stellen, de moeiten ventileren zoals Dohmen ze in zijn artikel aandraagt. Bij wie? Bij de IT; bij techno – waar anders? En de IT? IT doet haar stinkende techno-best, maar kan – naar haar aard – die vragen niet afdoend beantwoorden. Het is haar vak immers niet. En, ja, dat blijft dus sukkelen.

Omdraaien.

Dat is, lijkt mij, inderdaad, een groot issue “anno 2012/2013”. Het draait niet om IT. Het draait niet zozeer om organisatie(ontwikkeling). Het draait primair om personen-en-hun-informatie-in-wisselend-verband. Snap daarom eerst wat personen doorlopend bezielt en doorgrond daarbij vooral de essentie van informatie [9]. Pas daarna… daarna komt – vandaag de dag onontkoombaar – techno. Dat is de volgorde.

Noten:

1. Zie bijv. het boek Information Orientation; The Link to Business Performance (2001) van de auteurs D.A. Marchand, W.J. Kettinger en J.D. Rollins. Zij bieden een raamwerk (drie dimensies: de technologie-praktijk, informatie-management en menselijk gedrag met informatie) voor effectief informatiegebruik met het oog op verbetering van bedrijfsprestaties. Het belang van effectief menselijk informatiegebruik neemt sterk toe en wordt met de dag tastbaarder – niet alleen in bedrijf, maar zeker ook in moderne (informatie)maatschappij. Zie evt. een review van dit boek op Emovere.

2. Zie bijv. het boek Metapattern; Context and Time in Information Models (2001) van de hand van P.E. Wisse. In de introductie beschrijft Wisse (kort) beide oriëntaties.

3. Zie bijv. de visie van Paul Wouters op IT4Humans (2002).

4. Zie bijv. Analyse van gerelateerdengegevens in het kader van RNI (2009) opgesteld in opdracht van en ter beschikking gesteld door Forum Standaardisatie.

5. Zie bijv. The Core of Information Oriented Architecture (2012) op Information Roundabout.

6. Zie bijv. Absoluut Niet! (2011) op Informatiekundig Bekeken.

7. Informatiekunde is vandaag de dag ook al weer te knellend. In Banaan als Boemerang (Emovere, 2008) komt de opvolger, Civiele Informatiekunde, kort aan bod.

8. Zie bijv. Naar Menselijke Maat (2011) en Vloeibare Organisatie aan Zet (2009) op Informatiekundig Bekeken.

9. Zie, om te beginnen, Semiotic Ennead (2011) en Situational Meaning (2011) op Information Roundabout. Zie bijv. ook Doorbraakfocus (2010) op Emovere.