Doe de paradigmasprong

 

Jan van Til

 

 

 

Ons communicatief handelen kent inmiddels wereldwijd bereik. Met grootst gemak communiceren we anytime en anywhere met anyone over anything. De ‘boosdoener’? Internet. Vrijwel elk computersysteem fungeert tegenwoordig als knooppunt in dat wereldomspannende netwerk. Communicatie, lees ook: informatieverkeer, was nog nooit zó laagdrempelig voor zóveel mensen in zó’n grote informatieruimte.

 

Gevolg van deze ontwikkeling is een explosieve stijging van het aantal situaties waarin we ‘zo maar’ verzeild raken en waarover we ‘dus’ willen communiceren. Parallel hieraan nemen snelheid en beweeglijkheid in wereld, maatschappij en bedrijfsleven stevig toe. En dat stuwt de situatiedynamiek nog verder op.

Wanneer u dat even op u in laat werken, ziet u dat er geen beginnen meer aan is om situaties te vóórzien, laat staan er (gedrags)regels voor op te stellen waaromheen ICT-hulpmiddelen duurzaam kunnen functioneren. Hopeloos! Wie dat, tegen beter weten in, toch doet… tja, wat moet ik er nog aan toevoegen? Woorden schieten tekort: ho - pe - loos.

 

Hoe dan wel? Uitstekende vraag! Wie het failliet van de huidige denk- en werkwijze erkent en daar niet schouderophalend aan voorbijgaat, komt substantieel verder.

 

De nu (nog) heersende denkwijze annex praktijk werd uiterst succesvol in de tijd dat situaties stabiel waren en elkaar traag afwisselden. Men waardeerde ‘de situatie’ zoals een vis het water waardeert: daar sta je geen seconde bij stil; die is er altijd en overal – doodgewoon. Het lag ‘dus’ voor de hand er vaste (gedrags)regels voor te hanteren. En dergelijke ‘vastigheid’ past uitstekend in de werkomgeving van de informaticus. Want vaste (gedrags)regels leveren dito informatiepatronen op, die op hun beurt ideale ondergrond vormen waarop ICT hulpmiddelen bij uitstek excelleren.

Op deze voedingsbodem ontstond een zeer succesvolle en daardoor ook stevig verankerde praktijk. Een praktijk waarin informatici informatie leerden waarderen als een lòs verkrijgbaar artikel. Lòs wil zeggen dat (betekenis van) informatie los staat van de – impliciet gebleven – situatie en ‘dus’ ook onafhankelijk ervan kan worden vastgesteld.

 

Alleen… die overtuiging, die denkwijze… die deugt niet en heeft ook nooit gedeugd. Het is die denkwijze die ons vandaag de dag in steeds groter problemen brengt. De oorzaak? Toegenomen bereik van communicatief handelen. Toegenomen dynamiek. Snelle situatiewisselingen in toegenomen informatieruimte. En voor deze problemen bestaat – binnen de huidige denkwijze – geen afdoende antwoord.

 

Zicht op antwoord ontstaat wanneer u het failliet van de huidige denkwijze (schoorvoetend) erkent. Informatie, in de zin van betekenis, is nu eenmaal níet los van de situatie verkrijgbaar, maar is er onlosmakelijk mee verbonden. Altijd.

 

De huidige praktijk brengt de relevant geachte situatie(s) voor een bepaald probleem(gebied) in kaart en komt op basis daarvan tot ontwerp en bouw van een informatiesysteem. De in kaart gebrachte situaties zijn beperkt in aantal en ‘leven’ feitelijk als starre stolsels binnen het systeem. Het bijbehorende informatiepatroon is net zo star, want nauwkeurig afgestemd op het beperkte aantal situaties. En dat is reuze gevaarlijk bij hedendaagse situatiedynamiek.

 

Dergelijke systemen geven eigenlijk al direct vanaf eerste ingebruikname ongemakken vanwege situaties die (net) niet zijn vóórzien. Ongemakken die al snel zo ongemakkelijk worden dat wanneer de betrokken informatici ‘dat’ eerder – dat wil zeggen vóóraf – hadden geweten… zij tot een (geheel) ander ontwerp zouden zijn gekomen.

En precies dat… het kunnen vóórzien van situaties, precies dat… lukt vandaag de dag niet meer. De oorzaak? Ach, het is het ‘oude’ liedje: Toegenomen bereik van communicatief handelen. Toegenomen dynamiek. Snelle situatiewisselingen in toegenomen informatieruimte.

 

De oproep luidt dan ook: erken het failliet van een eens zo succesvolle denkwijze. Erken dat informatie níet los verkrijgbaar is, maar altijd onlosmakelijk is verbonden met de situatie, dat wil zeggen met andere – contextuele – informatie.

Die erkenning staat gelijk aan een heuse paradigmasprong en leidt bij u tot geheel nieuwe en krachtige denkwijze over en benadering van informatie!

 

Het informatiepatroon als constante voldoet niet meer. Wat we nodig hebben is een variabel informatiepatroon: informatiepatroon annex betekenis is een functie van situatie. Betekenis van informatie komt heel dynamisch voort uit de situatie waarin die informatie verschijnt.

 

Zo was het altijd al, maar we zagen het niet. Dat gaf lange tijd geen al te grote problemen, maar met hedendaagse dynamiek loopt het spaak. Daar gaan we niet (langer) schouderophalend aan voorbij. Toch? Nee, we doen er goed aan oude en vertrouwde denkwijze los te laten, de paradigmasprong te doen en de volgende ontwikkelingsstap in gang te zetten om informatie-puree te voorkomen.

 

Ziet u het? Er zijn vele informatiekundigen nodig om deze denkwijze krachtig stem en draagvlak en vorm te geven. Wat houdt u (nog) tegen? Doe de paradigmasprong!

 

 

 

Februari 2009, 2009 © Jan van Til

 

Voorgaande tekst is eveneens gepubliceerd op mijn blog “Informatiekundig bekeken”.