Weg uit Techno-val
Jan van Til
In “Jullie
van IT leveren alleen maar technologie…” schetst Leon
Dohmen met een paar welgemikte hartenkreten
frustratie, bezorgdheid en machteloosheid van hen die, zoals zij het ervaren,
het dominante IT-gedoe keer op keer over zich
uitgestort krijgen. Vaak ontbreekt het hen niet alleen aan vaardigheden en
kennis op het vlak van techniek, maar zeker ook op het vlak van (de
eigenaardigheden van) informatie zelf [1].
Klein stapje verder zetten
Als ik zijn artikel goed
invoel, neemt Dohmen duidelijk zijn vertrekpunt in IT
(techno) waarbij hij de noodzaak voor een ruimere blik – op techniek-voor-personen
– aankaart (techno-met-wat-socio). Wat ik me echter
afvraag is waarom Dohmen daarbij niet nog even een
klein stapje verder zet en personen (socio) ronduit
als vertrekpunt neemt. Van Living for Tools
overstappen op Tools for Life [2]. Of, zoals Paul
Wouters het ooit eens zei: “Techniek dient de mens” [3]. Dan zouden we, denk
ik, (in)zien dat het niet de IT is die “steeds meer een integraal onderdeel van
organisatieontwikkeling” moet zijn/gaan worden, maar informatie-tot-treffende-actie.
Dan zouden we (in)zien dat we niet langer met open ogen en beide voeten in de techno-val moeten trappen – ook niet als we techno bedekken
onder een socio-sausje.
Personen
Naar mijn (informatiekundig)
idee draait het om personen. Personen komen eerst. Altijd. Geen uitzonderingen.
Personen die in tal van gevarieerde en vandaag de dag ook nog eens veelvuldig
variërende verbanden leven en werken. Welkom in de volle dynamiek van onze
moderne informatie- danwel netwerkmaatschappij! Zo’n
levend personenverband [4] kan natuurlijk legio vormen aannemen – elk met eigen
karakteristieke dynamiek. Voorbeelden: een (afdeling van een) organisatie, een
(bestuur van een) vereniging van eigenaren, een gezin/partnerschap of een in
het oerwoud levende stam.
Hulpmiddelen
Vervolgens bedienen personen
zich – al sinds mensenheugenis, trouwens – van hulpmiddelen. Dat begon bij
wijze van spreken al bij het beestenvel als hulpmiddel om warm te blijven. Zo’n
middel ‘werkt’ uiteraard voor zover en voor zolang het personen daad-werkelijk (verder) helpt. En IT (ja, precies, die
dominante techno) levert tegenwoordig een gigantisch scala aan technische hulp-middelen – en daar komen de over elkaar heen
buitelende ‘vernieuwingen’ nog eens bij.
Informatici
Dan zijn er de IT-ers; de makers van moderne techno hulpmiddelen. IT-ers zijn naar hun aard (anders hadden ze echt wel een
ander vak gekozen) door en door technische specialisten met enorme passie voor
precisie, ijzeren 0/1-logica en keiharde definities. Niets mis mee. Tijdens hun
jarenlange opleiding zijn ze daartoe grondig ‘ingeregeld’. Geschikt gemaakt
voor specifiek vak; informatici zijn dan ook heuse vaklui. En middels opleiding
zorgvuldig aangemeten vakbril zien informatici bepaalde dingen haarscherp,
andere wazig(er) en weer andere (vrijwel) helemaal niet. Elke vakbril schept
haar eigen mogelijkheden en, ja, dat ook, beperkingen [5].
Ander vak
Wat verreweg de meeste
informatici (dankzij hun grondige opleiding) bijvoorbeeld helemaal niet (meer)
zien, is dat (1) wat ze maken (slechts) techno hulpmiddelen zijn en (2) dat het
feitelijk helemaal niet om technologie draait. Nee, het draait feitelijk om
personen. Het draait om wat die personen in hun gevarieerde en variërende
verbanden en omstandigheden met informatie doen en, omgekeerd, wat die
informatie met personen doet – woelige wisselwerking dus [6]! Oei. Daar zijn
informatici to-taal niet voor opgeleid. Geen wonder –
da’s ook een to-taal ander
vak! Een vak dat een to-taal andere
instelling/vorming van de vakman/-vrouw vereist.
Informatiekunde.
Informatiekunde [7] is dat àndere vak met die àndere
vakbril. Informatiekundigen zíen
allereerst warmbloedige personen-in-verband met hun
alsmaar veranderlijker wordend, zeg maar even, informatie-gedoe
inclusief veranderende kaders en structuren [8]. Da’s
tot-en-met socio! En dat
staat zowat haaks op informatici en hun vak: het leveren van dat complexe scala
aan precisie-hulpmiddelen die tezamen een deel van de
alsmaar dynamischer informatiebehoeften van personen-in-wisselende-verbanden
invullen.
Techno-val.
Nee, laat informatici ajb hun eigen vak blijven doen (naast informatiekundigen)!
Dat doen ze immers als geen ander! Personen hebben allereerst dringend de hulp
van goed opgeleide informatiekundigen nodig. Wie gaat
hen daarvan overtuigen? De IT gaat het ze niet vertellen; techno denkt er zelf
wel uit te komen – denkt beide vakbrillen nog altijd tot één scherpe blik te
kunnen verenigen. Hopeloos. En zolang personen hun heil ook maar ‘gewoon’ bij
IT blijven zoeken… en de enorme beperkingen waar IT naar haar aard mee te
kampen heeft [8] niet kunnen/willen zien… zolang gebeurt er niets… en gaan
steeds meer personen de vragen stellen, de moeiten ventileren zoals Dohmen ze in zijn artikel aandraagt. Bij wie? Bij de IT;
bij techno – waar anders? En de IT? IT doet haar stinkende techno-best,
maar kan – naar haar aard – die vragen niet afdoend beantwoorden. Het is haar
vak immers niet. En, ja, dat blijft dus sukkelen.
Omdraaien.
Dat is, lijkt mij, inderdaad,
een groot issue “anno 2012/2013”. Het draait niet om IT. Het draait niet zozeer
om organisatie(ontwikkeling). Het draait primair om personen-en-hun-informatie-in-wisselend-verband.
Snap daarom eerst wat personen doorlopend bezielt en doorgrond daarbij vooral
de essentie van informatie [9]. Pas daarna… daarna komt – vandaag de dag
onontkoombaar – techno. Dat is de volgorde.
Noten:
1.
Zie bijv. het boek
Information Orientation; The
Link to Business Performance (2001) van de auteurs D.A. Marchand,
W.J. Kettinger en J.D. Rollins.
Zij bieden een raamwerk (drie dimensies: de technologie-praktijk,
informatie-management en menselijk gedrag met
informatie) voor effectief informatiegebruik met het oog op verbetering van
bedrijfsprestaties. Het belang van effectief menselijk informatiegebruik neemt
sterk toe en wordt met de dag tastbaarder – niet alleen in bedrijf, maar zeker
ook in moderne (informatie)maatschappij. Zie evt. een review
van dit boek op Emovere.
2.
Zie bijv. het boek
Metapattern; Context and Time in Information
Models (2001) van de hand van P.E. Wisse. In de introductie beschrijft Wisse
(kort) beide oriëntaties.
3.
Zie bijv. de visie van Paul
Wouters op IT4Humans (2002).
4.
Zie bijv. Analyse van gerelateerdengegevens in
het kader van RNI (2009) opgesteld in opdracht van en ter beschikking
gesteld door Forum Standaardisatie.
5.
Zie bijv.
The Core of Information Oriented
Architecture (2012) op Information Roundabout.
6.
Zie bijv. Absoluut
Niet! (2011) op Informatiekundig Bekeken.
7.
Informatiekunde is
vandaag de dag ook al weer te knellend. In Banaan als Boemerang (Emovere, 2008)
komt de opvolger, Civiele Informatiekunde, kort aan bod.
8.
Zie bijv. Naar
Menselijke Maat (2011) en Vloeibare
Organisatie aan Zet (2009) op Informatiekundig Bekeken.
9.
Zie, om te
beginnen, Semiotic Ennead (2011) en Situational Meaning (2011) op
Information Roundabout. Zie
bijv. ook Doorbraakfocus (2010) op
Emovere.
December 2012, 2012 © Jan van
Til