Betrekking als Kardinaal Ding
Jan van Til
U
en ik leven in een tot-en-met ding-ig opgevatte wereld. Een
wereld waarin het op zichzelf staande ding prominent in ons aller
belangstelling staat en aldus met vaste naam en dito eigenschappen wordt
bedacht. Met zo’n wereldopvatting lijden de betrekkingen tussen dingen al snel
een hondenleven, raken de dingen op zichzelf aangewezen en opgezadeld met een
vaste mix aan betrekkingen. Een vaste mix die op gespannen voet staat met
hetgeen wij dagelijks in moderne informatiemaatschappij beleven. Leven in zo’n
maatschappij maakt alsmaar duidelijker dat de onderlinge verhoudingen tussen de
dingen – als gevolg van nog altijd toenemende dynamiek – steeds vaker en ook
steeds sterker in beweging zijn.
Een
geheel andere wereldopvatting is de betrekking-ige. De betekenis, de waarde van elk ding hangt
er af van zijn verhouding tot andere dingen. In een betrekking-ige
wereld spelen de onderlinge verhoudingen de eerste viool. Daar zijn het de
voortdurend aan verandering onderhevige betrekkingen tussen de dingen… die deze
dingen alsmaar weer in nieuw daglicht tevoorschijn roepen en van een nieuw
aanzicht, van gewijzigd belang en betekenis voorzien [1].
De
IT voelt zich – zonder zich er al te bewust van te zijn, overigens – als een
vis in het water thuis bij een tot-en-met ding-ige wereldopvatting. Een wereld aan absoluut
veronderstelde objecten met vaste betekenis. Daarbij moet worden aangetekend
dat de mogelijkheden van/met IT – naar haar fysisch/cybernetische aard – strikt
beperkt zijn tot de ding-ige wereldopvatting.
Mensen,
echter, in al hun rijkgeschakeerde en zich voortdurend ontwikkelende onderlinge
verhoudingen – verhoudingen tot elkaar en tot de dingen, voelen zich – alweer:
zonder zich er al te bewust van te zijn – nauw verwant met de betrekking-ige wereldopvatting [2]. Voelen zich thuis in een
wereld waarin de precieze betekenis van wat-dan-ook-maar
zonder uitzondering en altijd afhangt van de situaties waarin men zich door de
tijd heen bevindt [3]. En
door dynamiek van moderne informatiesamenleving wisselen die situaties sneller
dan ooit tevoren.
Duidelijk
kan zijn dat de betrekking-ige wereldopvatting als
vanzelf een veel ruimer, flexibeler en gevarieerder handelingsrepertoire
toestaat dan binnen de ding-ige überhaupt mogelijk
is. Omgekeerd: wie in zijn/haar leven genoegen neemt met de beperkte, ding-ige, de IT op het lijf geschreven wereldopvatting,
laat veel reëel menselijke mogelijkheden… ongebruikt liggen.
Wie
daar geen vrede mee heeft…, die heeft enkele belangwekkende vragen te
beantwoorden. Hoe kunnen we het beperktere IT potentieel optimaal betrekken op
het zoveel ruimere menselijke potentieel? [2] Hoe laten we techniek de mens optimaal (be)dienen?
Hoe voegen we aan de technische interoperabiliteit van nu een bij uitstek
menselijk pragmatische dimensie toe? [4]
Wie
daar geen vrede mee heeft…, die moet zijn/haar ding-ige
opvattingen met betrekking tot de dingen heroverwegen, die komt maar beter los
van het ding-ige om direct aan te sluiten bij het
zoveel ruimere potentieel van het betrekkelijke [1].
Wie
daar geen vrede mee heeft…, die moet informatie niet langer ding-ig,
maar betrekkelijk gaan modelleren. Die modelleert niet langer vaste, a.h.w. in
beton gegoten, absolute objecten, maar de zich voortdurend ontwikkelende
verhoudingen ertussen [5].
Wie
daar geen vrede mee heeft…, die begint langzaamaan en tot eigen verwondering in
te zien dat de ‘oude’ dingen die hij/zij zich altijd zo absoluut, zo vast en
zeker bestaand bedacht… zich nu als vanzelf en zo heel gevarieerd uit alsmaar
ontwikkelende betrekkingen aandienen en presenteren – afhankelijk van het zelfgekozen
(motief), zeg maar even, belangstellingspunt (focus) [6].
Wie
daar geen vrede mee heeft…, die begint te wennen aan het idee dat alom geroemde
technische interoperabiliteit dringend hulp behoeft van semantische
interoperabiliteit – en wel met het oog op menselijk pragmatische
interoperabiliteit [4].
Noten:
1.
Zie voor nadere uitleg Object
Orientation’s Credentials
(2011) op Information Roundabout.
2.
Zie bijv. Naar
Menselijke Maat (2011) op Informatiekundig Bekeken.
3. Zie Situational
Meaning (2011) op Information Roundabout.
4. Zie Human
Interoperability (2011) op Information Roundabout.
5. Zie Systematic
Organisation of Information (2011) op Information Roundabout.
6.
Zie voor uitleg over focus/motief Semiotic Ennead (2011) op Information Roundabout.
December
2012, 2012 © Jan van Til