Jan van Til

Normale Ongelukken

Jan van Til

Naar aanleiding van de presentatie van het Fyra-rapport verzucht Dirk-Jan de Bruijn op iBestuur: “hoe weten we het toch zo voor elkaar te krijgen?” (Reiziger in de kou, 2 november 2015). Alles klopt en toch gaat zo vreselijk fout. Hieronder mijn (uiteraard) beperkte blik op zaken.

In de heksenketel-dynamiek die we al geruime tijd als netwerkmaatschappij bestempelen … werken vele partijen nog altijd op de netzo onbewuste als ook volautomatische piloot van het verdeel-en-heers. Daarbij wordt te verdelen/te beheersen koek eerst en vooral waargenomen vanuit het aller-eigenste perspectief. En daaraan heb je tegenwoordig maar zo de handen vol. Denken en doen volgens een ruimer perspectief kost bovendien extra geld en levert (vrijwel) niets op; hooguit extra risico’s. En in veel culturen vinden we errors-of commission veel erger dan errors-of-omission. Enzovoort. Dat leidt (uiteindelijk) tot situaties waarin alles klopt en het toch (gloeiend) fout gaat. Want ieder vaart blind op de aller-eigenste realisaties van de werkelijkheid. En wanneer dergelijke realisaties kant en wal van werkelijkheid minder en minder raken … loopt het meer en meer spaak. Dan leveren door partijen gekozen verdwijnpunten (annex hulplijnen) niet langer levensvatbaar perspectief. De vaak ontluisterende effecten ervan zijn te beschouwen als Normal Accidents (Charles Perrow, 1984).

Misschien … misschien is er (weer) ‘iets’ overkoepelends nodig, een nieuw en meer omvattend verdwijnpunt, zo je wilt – iets Algemeen Belangerigs, iets dat deelt-en-dient zeg ook maar. Iets dat al dat Eigen Belangerigs een gemeenschappelijk (algemeen) speelveld toewijst – een soort trampoline, zeg maar even, waarop al die Eigen Belangers hun aldus gebaande vrijheid in de vorm van de prachtigste capriolen kunnen beleven. En dat ‘iets’ kan natuurlijk niet een bedrijf zijn zoals al die andere bedrijven bedrijf zijn! Wie/wat zou eigenlijk het best kwalificeren als zo‘iets’?

In een netwerkmaatschappij is netwerk-denken, netwerk-praten en netwerk-doen broodnodig – zoals Tiggelaar (bij monde van De Bruijn) m.i. terecht aangeeft. En, of we het nu beseffen of niet – dat is toch echt een hele slag ànders dan wat we momenteel presteren op individueel en keten-niveau. Oei! Trefzeker netwerk-doen heeft – hoe kan het eigenlijk ook anders – enorm veel baat bij informatie-op-z’n-netwerks, op netwerk-informatie dus, want (netwerk)informatie-van-betekenis stuurt (netwerk)gedrag, zoals we vanuit de sociale psychologie al decennia lang weten.

En op het vlak van netwerk-informatie stagneert ‘de boel’ al vele jaren. De IT die ons als maatschappij stormenderhand bracht tot net over drempel van informatiemaatschappij – waarvoor oprechte dank, weet nog steeds niets anders te verzinnen dat meer en groter van hetzelfde – want dat leverde in het verleden ook zulke fantastische successen op. Vandaag de dag heet dat groter en meer van hetzelfde toevallig Big Data, Cloud, Business Intelligence, Analytics, (Linked) Open Data enzovoort. Steeds sneller volgen de ‘innovaties’ en ‘ontwikkelingen’ elkaar op. De gehanteerde termen wisselen (‘verslijten’) netzo snel. Substantiële sprongen vooruit – zoals van individueel/keten naar netwerk – laten echter met smart op zich wachten.

En ook dat, die stagnatie, is te beschouwen als een Normal Accident. Immers, ook ICT-bedrijven zijn gewone verdeel-en-heers bedrijven waarvoor datgene geldt waar ik deze column mee opende. Ook/juist zij moeten met groeiende spoed een trampoline toegewezen krijgen waarop zij hun maatschappij-brede kunsten dienen te vertonen. Ten behoeve van netwerk-informatie, ten behoeve van netwerk-doen, ten behoeve van netwerk-samenleving.

Zolang verdeel-en-heers bedrijven daarbij niet ‘geholpen’ worden en nog meer dan voldoende geld verdienen met hoe-het-nu-gaat … zullen ze niet op werkelijk slimme, lees vooral ook: Algemeen Belangerige ideeën komen. ‘Iets’ móet komen helpen! Want zgn. marktwerking komt domweg niet verder dan faillissementen/fusies van bedrijven die het hoofd niet langer ‘gezond’ boven verdeel-en-heers water weten te houden. Help!!!