Doe de paradigmasprong
Jan van Til
Ons
communicatief handelen kent inmiddels wereldwijd bereik. Met grootst gemak
communiceren we anytime en anywhere met anyone over anything. De ‘boosdoener’?
Internet. Vrijwel elk computersysteem fungeert tegenwoordig als knooppunt in
dat wereldomspannende netwerk. Communicatie, lees ook: informatieverkeer, was
nog nooit zó laagdrempelig voor zóveel mensen in zó’n grote informatieruimte.
Gevolg
van deze ontwikkeling is een explosieve stijging van het aantal situaties waarin
we ‘zo maar’ verzeild raken en waarover we ‘dus’ willen communiceren. Parallel
hieraan nemen snelheid en beweeglijkheid in wereld, maatschappij en
bedrijfsleven stevig toe. En dat stuwt de situatiedynamiek nog verder op.
Wanneer
u dat even op u in laat werken, ziet u dat er geen beginnen meer aan is om
situaties te vóórzien, laat staan er (gedrags)regels voor op te stellen
waaromheen ICT-hulpmiddelen duurzaam kunnen functioneren. Hopeloos! Wie dat,
tegen beter weten in, toch doet… tja, wat moet ik er nog aan toevoegen? Woorden
schieten tekort: ho - pe - loos.
Hoe
dan wel? Uitstekende vraag! Wie het failliet van de huidige denk- en werkwijze
erkent en daar niet schouderophalend aan voorbijgaat, komt substantieel verder.
De
nu (nog) heersende denkwijze annex praktijk werd uiterst succesvol in de tijd
dat situaties stabiel waren en elkaar traag afwisselden. Men waardeerde ‘de
situatie’ zoals een vis het water waardeert: daar sta je geen seconde bij stil;
die is er altijd en overal – doodgewoon. Het lag ‘dus’ voor de hand er vaste
(gedrags)regels voor te hanteren. En dergelijke ‘vastigheid’ past uitstekend in
de werkomgeving van de informaticus. Want vaste (gedrags)regels leveren dito
informatiepatronen op, die op hun beurt ideale ondergrond vormen waarop ICT
hulpmiddelen bij uitstek excelleren.
Op
deze voedingsbodem ontstond een zeer succesvolle en daardoor ook stevig
verankerde praktijk. Een praktijk waarin informatici informatie leerden
waarderen als een lòs verkrijgbaar artikel. Lòs wil zeggen dat (betekenis van)
informatie los staat van de – impliciet gebleven – situatie en ‘dus’ ook
onafhankelijk ervan kan worden vastgesteld.
Alleen…
die overtuiging, die denkwijze… die deugt niet en heeft ook nooit gedeugd. Het
is die denkwijze die ons vandaag de dag in steeds groter problemen brengt. De
oorzaak? Toegenomen bereik van communicatief handelen. Toegenomen dynamiek.
Snelle situatiewisselingen in toegenomen informatieruimte. En voor deze
problemen bestaat – binnen de huidige denkwijze – geen afdoende antwoord.
Zicht
op antwoord ontstaat wanneer u het failliet van de huidige denkwijze
(schoorvoetend) erkent. Informatie, in de zin van betekenis, is nu eenmaal níet
los van de situatie verkrijgbaar, maar is er onlosmakelijk mee verbonden.
Altijd.
De
huidige praktijk brengt de relevant geachte situatie(s) voor een bepaald
probleem(gebied) in kaart en komt op basis daarvan tot ontwerp en bouw van een
informatiesysteem. De in kaart gebrachte situaties zijn beperkt in aantal en
‘leven’ feitelijk als starre stolsels binnen het systeem. Het bijbehorende
informatiepatroon is net zo star, want nauwkeurig afgestemd op het beperkte
aantal situaties. En dat is reuze gevaarlijk bij hedendaagse situatiedynamiek.
Dergelijke
systemen geven eigenlijk al direct vanaf eerste ingebruikname ongemakken
vanwege situaties die (net) niet zijn vóórzien. Ongemakken die al snel zo
ongemakkelijk worden dat wanneer de betrokken informatici ‘dat’ eerder – dat
wil zeggen vóóraf – hadden geweten… zij tot een (geheel) ander ontwerp zouden
zijn gekomen.
En
precies dat… het kunnen vóórzien van situaties, precies dat… lukt vandaag de
dag niet meer. De oorzaak? Ach, het is het ‘oude’ liedje: Toegenomen bereik van
communicatief handelen. Toegenomen dynamiek. Snelle situatiewisselingen in
toegenomen informatieruimte.
De
oproep luidt dan ook: erken het failliet van een eens zo succesvolle denkwijze.
Erken dat informatie níet los verkrijgbaar is, maar altijd onlosmakelijk is
verbonden met de situatie, dat wil zeggen met andere – contextuele – informatie.
Die
erkenning staat gelijk aan een heuse paradigmasprong en leidt bij u tot geheel
nieuwe en krachtige denkwijze over en benadering van informatie!
Het
informatiepatroon als constante voldoet niet meer. Wat we nodig hebben is een
variabel informatiepatroon: informatiepatroon annex betekenis is een functie
van situatie. Betekenis van informatie komt heel dynamisch voort uit de
situatie waarin die informatie verschijnt.
Zo
was het altijd al, maar we zagen het niet. Dat gaf lange tijd geen al te grote
problemen, maar met hedendaagse dynamiek loopt het spaak. Daar gaan we niet
(langer) schouderophalend aan voorbij. Toch? Nee, we doen er goed aan oude en
vertrouwde denkwijze los te laten, de paradigmasprong te doen en de volgende ontwikkelingsstap in gang te
zetten om informatie-puree te
voorkomen.
Ziet
u het? Er zijn vele informatiekundigen nodig om deze denkwijze krachtig stem en
draagvlak en vorm te geven. Wat houdt u (nog) tegen? Doe de paradigmasprong!
Februari
2009, 2009 © Jan van Til
Voorgaande
tekst is eveneens gepubliceerd op mijn blog “Informatiekundig bekeken”.